Refleksoterapeutyka – leksykon, cz. 1.
Krzysztof Jaros
Leksykon ten – jest próbą syntezy odnośnie różnych form terapeutycznych, opartych na odruchowości i pracy z ciałem. Żyjemy bowiem w świecie różnorodnym i bogatym kulturowo. I choć miarą skuteczności są uzyskiwane efekty (ich jakość, trwałość, łatwość osiągania) – to jednak faktem jest, że „każdy sprzedawca swój towar chwali”. Przeciętny widz, oglądający serial swojego życia w kalejdoskopie zdarzeń, gdy staje przed decyzjami odnośnie własnego zdrowia – ma dylemat: co wybrać, dlaczego to wybrać, co jest do wyboru. Stąd też wydaje się rozsądnym ujęcie tych „kwiatów mądrości” w jakąś przejrzystą formę, by obraz całości stał się nieco bardziej klarowny.
Czy wiesz np. że istnieje nie tylko akupunktura chińska, ale także m.in. koreańska i japońska, i że wszystkie one różnią się między sobą? I że w samej akupunkturze chińskiej – jest wiele systemów i mikrosystemów – jak choćby kranioterapii, terapii skupionej na dłoniach, stopach, uszach, twarzy, a nawet na obszarach pojedynczych kości? Czy wiesz co to jest masaż shiatsu i jaki ma to związek z tui-na? Czy wiesz co to są punkty spustowe i że wg badań – ponad 90% z nich pokrywa się z punktami akupunktury? Czy na pewno wiesz, na czym polega placebo, skoro tyle razy nic nie zadziałało, a ten jeden raz – zadziałało na piątkę? Czy wiesz, ze istnieje prosty sposób pomiarów elektrycznych ciała o nazwie ryodoraku, pozwalający na bezinwazyjną i zaawansowaną diagnozę funkcjonalnego stanu narządów wewnętrznych? Czy wiesz, że obecnie jest formalnie sklasyfikowanych ponad 100 różnych metod, wpisujących się w refleksoterapeutykę? Poruszymy te i inne pytania, omawiając co na czym polega, skąd co się wzięło (bo wiele spraw skrystalizowało się w ciągu minionych niespełna 150-200 lat) i kto jest kim. W ten sposób zdobędziesz mapę nawigacyjną po świecie terapii opartych na odruchowości.
Sedno leksykonu sprowadza się do zwięzłego wyszczególnienia i opisania tego, „co dzisiaj jest”. Ale chodzi nie tylko o metody terapii (i stojące za nimi filozofie), które warto znać przynajmniej z nazwy i które dobrze jest z czymś kojarzyć. Chodzi również o systemy diagnozy. Bo to, że technika poszła do przodu, i dziś człowieka można prześwietlić na wylot na wiele sposobów (np. RTG, fMRI, USG), zbadać biochemicznie (setki markerów w badaniach krwi, genetyka) i elektrycznie (np. EEG, EMG, EKG) – nie znaczy, że nie ma innych, prostych i równie skutecznych, podręcznych narzędzi – które się z obecną technologią dopełniają lub są z nią wymienne. Całość będzie uzupełniana o przykłady ECAM („Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine” – „Komplementarna i Alternatywna Medycyna oparta na Dowodach”) i o formuły dla konkretnych przypadków terapeutycznych.
Skoro mówimy już o odruchowości, to w zasadzie należałoby sięgnąć po jakąś definicję, np. jak ta z Wikipedii:
„Odruch – w fizjologii automatyczna reakcja na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, zachodząca przy udziale ośrodkowego układu nerwowego. Na tę formę pracy układu nerwowego uwagę zwrócił Iwan M. Sieczenow. Droga nerwowa od receptora, będącego źródłem odruchu, do narządu wykonawczego (efektora) nosi nazwę łuku odruchowego. Łuk odruchowy od receptora biegnie neuronem czuciowym (aferentnym) do ośrodkowego układu nerwowego, stamtąd neuronem ruchowym (eferentnym) biegnie do efektora. Najprostsze odruchy składają się tylko z dwóch neuronów, połączonych jedną synapsą (odruch monosynaptyczny), ale przeważnie składają się z większej liczby komórek nerwowych. Te dodatkowe neurony nazywają się pośredniczymi (interneuronami). Wyróżnia się odruchy proste, np. kolanowe i bardziej złożone, np. kończyny górnej albo źrenicy. W psychologii nazywa się to nieświadomą reakcją psychiczną. Badania nad odruchami warunkowymi i bezwarunkowymi prowadził rosyjski uczony Iwan Pawłow, za co otrzymał nagrodę Nobla. Odruchy instrumentalne wspólnie odkryli Polacy – Jerzy Konorski oraz Stefan Miller.„
Jest to opis dość abstrakcyjny. Przy czym o Wikipedii , zawsze należy jeszcze pamiętać – że owszem, jest to nieocenione narzędzie, gdy szukamy normatywnych opisów i definicji. Ale jest to też tuba propagandowa określonych grup ideowych, promująca wybrane zagadnienia i negująca wszystko inne. Przeinaczane są biografie, pomijane są fakty, odrzucane są dowody. Trzeba nauczyć się w tym poruszać.
Gdy pracujemy z żywym człowiekiem, w zasadzie moglibyśmy pominąć elementarz i skupić się na tym, co ma miejsce w szeroko pojętym kontekście odruchowości jako takiej. Np. moglibyśmy powiedzieć, że w trakcie tego typu terapii – rolę odgrywają takie płaszczyzny:
1.) Naczyniowo-ruchowa. W wyniku stymulacji, poprawione zostaje krążenie krwi i limfy, a wraz z nim poprawia się odżywienie i utlenowanie tkanek i narządów – co usprawnia ich funkcje.
2.) Wydzielnicza. W wyniku stymulacji, usprawnione zostają systemy wydzielania wewnętrznego (np. odporność) i zewnętrznego – co dotyczy rozmaitych substancji; od hormonów i neurotransmiterów począwszy, a na pocie skończywszy.
3.) Mięśniowo-posturalna. W wyniku odruchowej stymulacji, przywrócone zostaje prawidłowe pobudzanie mięśni – co poprawia sprawność i reguluje postawę ciała. Odblokowane zostają pozornie utrwalone parametry, poprzez ośrodkową regulację sterowania mięśniami.
4.) Czuciowa. Z jednej strony mamy bodźce bólowe i schematy reakcji organizmu na ból. Z drugiej – mówimy o czuciu w szerszym wymiarze, tzn. o odczuwaniu różnych form dotyku i o samoświadomości własnego ciała.
5.) Każda inna płaszczyzna, nie dająca się ująć w tak prosty sposób jak powyższe (np. „pole życiotwórcze”, za którym podąża manifestacja ciała fizycznego?).
Gdy spojrzymy na całość przez ten pryzmat, to okaże się, że wszystkie techniki fizykalno/manualne – w jakimś stopniu oscylują w zakresie wymienionych płaszczyzn.
c.d.n.